Ομολογία ήττας της κυβέρνησης και προσωπικά του Κυριάκου Μητσοτάκη για τον χειρισμό του προσφυγικού αποτελεί η αιφνίδια επανασύσταση αρμόδιου υπουργείου. Ο Νότης Μηταράκης δύσκολα θα επιτύχει εκεί που οι προκάτοχοί του απέτυχαν, καθώς χρειάζεται εβδομάδες να οργανώσει τα του χαρτοφυλακίου του, πιεζόμενος ασφυκτικά από τα χρονικά περιθώρια των προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει.
Η αιφνιδιαστική ανακοίνωση της ίδρυσης υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, στην ουσία της επανίδρυσης του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, προδίδει άλλη μια φορά την απουσία συνεκτικής πολιτικής στο προσφυγικό και επιτείνει την εικόνα μιας κυβέρνησης που αυτοσχεδιάζει συνεχώς σε πανικό.
Τα καταστροφικά αποτελέσματα της πολιτικής της έχουν ήδη φανεί και κυρίως οι έντονες αντιδράσεις της ίδιας της εκλογικής της βάσης και των στελεχών της, που είδαν πολύ γρήγορα να εξατμίζονται οι προσδοκίες οι οποίες είχαν καλλιεργηθεί μεθοδικά και επίμονα για γρήγορη και ως διά μαγείας λύση ενός ζητήματος, για το οποίο υποτίθεται ότι έφταιγε αποκλειστικά ο ΣΥΡΙΖΑ.
Ο βουλευτής Χίου της Ν.Δ. Νότης Μηταράκης, που αναλαμβάνει υπουργός, είναι το τελευταίο από τα πολλά πρόσωπα που αποκτούσαν κάθε τρεις και λίγο λόγο, ρόλο και αρμοδιότητες σε πλευρές του προσφυγικού, δημιουργώντας την αίσθηση μιας χαώδους διαχείρισης που στόχευε σε μεγάλο μέρος της στην εξυπηρέτηση των εσωκομματικών και ενδοκυβερνητικών ισορροπιών.
Σε δηλώσεις του χτες μετά την ορκωμοσία του, ο κ. Μηταράκης υπογράμμισε την ανάγκη μιας δίκαιης, γρήγορης και αποτελεσματικής πολιτικής ασύλου, επισήμανε ότι «βασική μας υποχρέωση είναι να αντιληφθούμε τα συναισθήματα του κόσμου και παράλληλα και ισορροπημένα να ασκήσουμε και μεταναστευτική πολιτική βάσει των νόμων της χώρας» και υπογράμμισε ότι «η επανασύσταση του υπουργείου θα βοηθήσει στην ταχύτερη υλοποίηση των συμφωνημένων». Στις παρούσες εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, οι δηλώσεις του νέου υπουργού ακούγονται μάλλον εξαιρετικά φιλόδοξες.
Κατεπείγουσες εκκρεμότητες
Ο κ. Μηταράκης αναλαμβάνει υπουργός ενός υπουργείου που πρέπει τώρα να ξανασυσταθεί εξαρχής, με τους γνωστούς ρυθμούς του Δημοσίου, ενώ και ο ίδιος ο υπουργός πρέπει να γνωρίσει σε βάθος το νέο του χαρτοφυλάκιο, τα νέα πρόσωπα των οποίων θα προΐσταται και τους φορείς με τους οποίους θα συνεργάζεται.
Είναι περισσότερο από εμφανές ότι το διάστημα που απαιτείται, τουλάχιστον αρκετές εβδομάδες πριν γίνει κάπως λειτουργικό το νέο υπουργείο, φαντάζει σήμερα αδιανόητη πολυτέλεια, τη στιγμή που επείγει η μεταφορά και τοποθέτηση χιλιάδων προσφύγων στην ενδοχώρα από τους περισσότερους από 40 χιλιάδες που παραμένουν στα νησιά, ενώ επείγει επίσης η κατασκευή νέων κέντρων φιλοξενίας σε περιοχές σε όλη την Ελλάδα, σε πολλές από τις οποίες εκδηλώνονται έντονες αντιδράσεις και κινητοποιήσεις από τις τοπικές αρχές.
Προκαλεί επίσης απορία αν ο κ. Μηταράκης έχει πράγματι την πολιτική δύναμη που απαιτεί η θέση, καθώς μόλις προχθές υπέστη έντονο προπηλακισμό από ομάδες αγανακτισμένων στη Χίο, την εκλογική του περιφέρεια, και φυγαδεύτηκε κακήν κακώς στο εσωτερικό του δημαρχείου όπου πραγματοποιούνταν σύσκεψη.
Εκτός από το διαχειριστικό χάος που παραλαμβάνει ο νέος υπουργός, έχει τώρα να λύσει τον δυσεπίλυτο γρίφο της εφαρμογής του νόμου για τη διεθνή προστασία, που αποτελεί το βασικό έργο του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη στα θέματα του προσφυγικού. Ο νόμος ψηφίστηκε εσπευσμένα από τη Βουλή στο τέλος Οκτωβρίου, με τον ίδιο τον κ. Χρυσοχοΐδη να παραδέχεται στη Βουλή τη μεγάλη δυσκολία εφαρμογής και ουσιαστικά να επιρρίπτει εκ των προτέρων ευθύνες στη δημόσια διοίκηση για τυχόν αποτυχία. Την ίδια στιγμή το σύνολο των φορέων και των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων επισήμαιναν ότι ο νόμος είναι σχεδόν αδύνατο να εφαρμοστεί και ότι θα επιφέρει μεγαλύτερο διαχειριστικό χάος παρά λύσεις, όπως επίσης ότι θα επιτείνει τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ότι θα αποτελέσει μηχανισμό παραγωγής παράτυπων μεταναστών.
Ο νόμος έχει τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου, ωστόσο αποτελεί ζητούμενο αν έχει τεθεί σε εφαρμογή και πώς. Για μεγάλες κατηγορίες νεοεισερχόμενων προσφύγων και μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων, ο νόμος ορίζει ότι η διαδικασία ασύλου θα ολοκληρώνεται στα νησιά μέσα σε χρόνο 20 έως 30 ημερών. Οι χρόνοι αυτοί προϋποθέτουν πολύ ενισχυμένο προσωπικό της Υπηρεσίας Ασύλου στα νησιά, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η προκήρυξη για 400 νέους συμβασιούχους, που θα έδιναν μια διέξοδο, και είναι άγνωστο πότε ακριβώς θα ολοκληρωθεί και θα τοποθετηθούν στη θέση τους οι νέοι υπάλληλοι.
Ψαλιδισμένες αρμοδιότητες
Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.», ξεπερνούν τις 200 οι λεπτομερείς οδηγίες που έχει επεξεργαστεί εσωτερικά η Υπηρεσία για την κατά γράμμα εφαρμογή του νόμου. Παράλληλα τρέχουν οι εκκρεμείς υποχρεώσεις της Υπηρεσίας, που συνίστανται στην εξέταση περισσότερων από 70 χιλιάδων αιτήσεων ασύλου που θα εξεταστούν με τον προηγούμενο νόμο.
Μένει επίσης να φανεί αν θα αναλάβει κάποια άλλη ουσιαστική αρμοδιότητα ο νέος αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης, Γιώργος Κουμουτσάκος. Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγο μετά τον ορισμό του στη θέση του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη με αρμοδιότητα το Προσφυγικό, κατά τον σχηματισμό της κυβέρνησης, και ενώ προχωρούσε σε συνεντεύξεις και δηλώσεις σχετικά με την κυβερνητική πολιτική, ο Γιώργος Κουμουτσάκος είδε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης τις αρμοδιότητές του τελείως ψαλιδισμένες και τον ρόλο του να περιορίζεται σε ρόλο εκπροσώπου του υπουργείου στα ευρωπαϊκά κέντρα λήψης αποφάσεων. Ο ίδιος δεν είχε καμία αποφασιστική αρμοδιότητα, εκτός από την πρόσληψη και απόλυση του προσωπικού του γραφείου του.
Κομβική διαπραγμάτευση
«Η διεθνής διάσταση του μεταναστευτικού έχει και εκείνη πολύ μεγάλη βαρύτητα και είναι αυτό το πεδίο στο οποίο θα ασκήσω όλες μου τις αρμοδιότητες», σημείωσε χτες μετά την ορκωμοσία του ο ίδιος, σημειώνοντας ότι ξεκινά «μια μεγάλη διαπραγμάτευση στην Ευρώπη για το Σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου», την οποία χαρακτήρισε κρίσιμη και την Ελλάδα «κομβικής σημασίας χώρα, εμβληματική διεθνώς για το πώς χειρίζεται σε αυτή την πολύ δύσκολη περιοχή του κόσμου το μεταναστευτικό. Θα προβάλουμε διεθνώς και την πρόκληση που αντιμετωπίζουμε αλλά και τις θέσεις και τις απόψεις μας».
Ο κ. Κουμουτσάκος σημείωσε επίσης ότι η απόφαση επανίδρυσης του υπουργείου «είναι η σωστή απόφαση στον σωστό χρόνο», χωρίς όμως να εξηγήσει γιατί. Η δήλωση αυτή ακούγεται ομολογουμένως περίεργη στο φως των προηγούμενων δηλώσεων του ίδιου και της υπόλοιπης κυβέρνησης αμέσως μετά την κατάργηση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και τη μεταφορά του χαρτοφυλακίου στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
Δικαιώνονται οι φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η αντιπολίτευση
Η επανίδρυση του υπουργείου φαντάζει περισσότερο σαν ομολογία αποτυχίας μιας κεντρικής κυβερνητικής πολιτικής και αφήνει εντελώς έκθετους όσους έσπευδαν να υπερασπιστούν την κατάργησή του και τη μεταφορά του χαρτοφυλακίου στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με επιχειρήματα που σήμερα αποδεικνύονται έωλα.
Αποτελεί επίσης απόλυτη δικαίωση όσων είχαν επιχειρηματολογήσει εναντίον αυτής της επιλογής, ανάμεσά τους φορείς και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φυσικά η αξιωματική αντιπολίτευση, που είχαν εκδηλώσει την ανησυχία τους για την αντιμετώπιση του προσφυγικού κυρίως ως ζητήματος τάχα ασφάλειας, αλλά και για την επαναφορά του χαρτοφυλακίου σε ένα υπουργείο που είχε δείξει τα περιορισμένα όριά του στη διαχείριση του ζητήματος ήδη από την περίοδο της κυβέρνησης Σαμαρά.
«Αναρωτηθήκατε γιατί πήγε η ευθύνη στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Σας λέω, λοιπόν, ότι υπάρχει και ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Υπάρχει ζήτημα εθνικής ασφάλειας –δεν θέλω να επεκταθώ περισσότερο, νομίζω ότι το καταλαβαίνετε– όταν ανεξέλεγκτα μπαίνουν εντός των ελληνικών συνόρων αρκετοί εικοσιπεντάχρονοι, μόνοι, νέοι, από δύσκολες περιοχές, οι οποίοι δεν φαίνονται να είναι και πολύ κατατρεγμένοι, με αρκετά χρήματα στη διάθεσή τους», σημείωνε στη Βουλή ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης πριν από μόλις τρεις μήνες, στις 4 Οκτωβρίου, απαντώντας στην Ωρα του Πρωθυπουργού στη Βουλή σε ερώτηση του επικεφαλής του ΜέΡΑ25 Γιάνη Βαρουφάκη.
Στην προσπάθειά του να δικαιολογήσει την κατάργηση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και την υπαγωγή των αρμοδιοτήτων του στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, ο πρωθυπουργός στοχοποίησε άλλη μια φορά τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Το ερώτημα εύλογο: τρεις μήνες μετά, κατάφερε η κυβέρνησή του να λύσει το ζήτημα ασφάλειας ή η τότε δήλωσή του, στο φως της επανίδρυσης του υπουργείου, συνιστά ασύστολη κινδυνολογία;
Το ίδιο ερώτημα έχουν να απαντήσουν επίσης ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης αλλά και ο κ. Κουμουτσάκος. «Σε όλη την Ευρώπη […] το αντικείμενο της μεταναστευτικής πολιτικής ανήκει στο υπουργείο Εσωτερικών, όπως επιχειρείται να γίνει σήμερα, όπου ενιαιοποιείται όλη η δράση γύρω από τα ζητήματα αφενός μεν της εγκληματικότητας, της διαχείρισης των κρίσεων και της πολιτικής προστασίας, της φύλαξης των συνόρων της χώρας μας και γενικότερα κάθε τι που συνδέεται με την ασφάλεια της χώρας και ταυτόχρονα η μεταναστευτική πολιτική» δήλωνε κατά την παραλαβή του χαρτοφυλακίου του ο κ. Χρυσοχοΐδης, παραβλέποντας ότι δεν ανέλαβε το υπουργείο Εσωτερικών.
Παρόμοιο ζήτημα ασφάλειας έβαζε και ο κ. Κουμουτσάκος. Σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» (11 Αυγούστου 2019) σημείωνε: «Το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής ήταν ένα κατακερματισμένο υπουργείο, χωρίς ενιαία κουλτούρα των υπηρεσιών, διάσπαρτο σε έξι διαφορετικά κτίρια. Με ανεπαρκείς υποδομές, χρονοβόρες διαδικασίες και μια γενικότερη αντίληψη χαλαρής εφαρμογής και υλοποίησης». Θα είχε ενδιαφέρον τι θα έλεγε σήμερα ο κ. Κουμουτσάκος για την ενιαία κουλτούρα των υπηρεσιών και για τον αριθμό των κτιρίων και των υπηρεσιών στις οποίες είναι κατακερματισμένες οι βασικές πτυχές της διαχείρισης του προσφυγικού.
Δηλώσεις Βίτσα και Μουζάλα για την επανίδρυση
«Η βλακεία των “πανέτοιμων”»
«Πήρε 6 μήνες στους “πανέτοιμους” της Ν.Δ. να καταλάβουν τη βλακεία που έκαναν τον Ιούλιο του 2019. Να καταλάβουν ότι το ΥΜΕΠΟ ήταν από τα πιο αναγκαία υπουργεία που χρειάζονταν αυτή την περίοδο της όξυνσης του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος», σημείωσε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρης Βίτσας. Εχει βέβαια κάθε λόγο να νιώθει δικαιωμένος, καθώς είχε προβλέψει από την πρώτη στιγμή ότι ο πρωθυπουργός θα επανεξετάσει την απόφασή του να καταργήσει το υπουργείο.
Για ιδεοληψίες και άγνοια της Ν.Δ. έκανε λόγο ο πρώην υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννης Μουζάλας. «Καλωσορίζουμε την επανίδρυση του υπουργείου, που ήταν μεν αναγκαία, αλλά δεν είναι και ικανή συνθήκη για τη διαχείριση του προσφυγικού – μεταναστευτικού προβλήματος. Εάν η κυβέρνηση δεν αρθεί πάνω από την πολιτική ιδεοληψία της παραβίασης των διεθνών, ευρωπαϊκών και ελληνικών νόμων στο όνομα του χαϊδέματος των ξενοφοβικών και ρατσιστικών απόψεων και πρακτικών στελεχών της Ν.Δ., το αποτέλεσμα θα είναι και πάλι το ίδιο», σημείωσε.
