Αν και η υπόθεση των δύο κλεμμένων έργων της Εθνικής Πινακοθήκης έκλεισε για τη Δικαιοσύνη με τη δίκη που πραγματοποιήθηκε πριν από περίπου 20 ημέρες, έχει προκύψει ένα σοβαρό ζήτημα με τις φθορές τους.
Το έργο με τίτλο «Γυναικείο κεφάλι» του Πάμπλο Πικάσo, το οποίο είναι ένα πορτρέτο της φωτογράφου και συντρόφου του Πικάσο, Ντόρα Μάαρ, που εκτίθεται πλέον ανάμεσα σε άλλα σημαντικά έργα της δυτικοευρωπαϊκής τέχνης στην Πινακοθήκη, έχει συντηρηθεί και αποκατασταθεί.
Όμως, η δεκαετής ταλαιπωρία του από τον κλέφτη έχει επιφέρει στη προσωπογραφία ανεπανόρθωτες φθορές.
Οι φθορές που πρόεκυψαν από την κλοπή
«Τα δύο έργα που είχαν κλαπεί από την Εθνική Πινακοθήκη έχουν υποστεί δομικές αλλαγές, οι οποίες δεν είναι ορατές στο μάτι του θεατή. Συγκεκριμένα για το “Γυναικείο κεφάλι” του Πάμπλο Πικάσο, διαπιστώθηκε ότι διαταράχθηκε σε μεγάλο βαθμό η συνοχή των στρωμάτων, δηλαδή η επαφή των χρωματικών στρωμάτων με τον φορέα (ύφασμα), γεγονός που καθιστά το έργο ευπαθές και ασταθές, όπως κατατέθηκε άλλωστε κατά την εξέτασή μου στη δημόσια συνεδρίαση του ποινικού δικαστηρίου, της 20ής Ιανουαρίου 2023», δήλωσε σε συνέντευξη της στην εφημερίδα «Καθημερινή» η Εφη Αγαθονίκου, διευθύντρια συλλογών της Εθνικής Πινακοθήκης.
«Για κάθε ζωγραφικό έργο των συλλογών της ΕΠΜΑΣ διατηρείται αρχείο της φυσικής κατάστασης διατήρησής του, αλλά και των ενεργειών επεμβατικής, σωστικής και προληπτικής συντήρησης. Τα τεκμήρια αυτά ανανεώνονται όταν υπάρχουν μεταβολές».
Διαταρραχή σε μεγάλο βαθμό η επαφή των χρωματικών στρωμάτων με τον μουσαμά του έργου
«Αρχικά οι αδέξιοι και βίαιοι χειρισμοί κατά την κλοπή επέφεραν δομικές αλλαγές στη στρωματογραφία, οι οποίες στη συνέχεια εγκαθιδρύθηκαν εξαιτίας των ακατάλληλων συνθηκών αποθήκευσης», διευκρινίζει η ίδια αναφερόμενη στην πολυετή ταλαιπωρία του έργου.
Τα κλοπιμαία βρέθηκαν σε ρέμα στο Πόρτο Ράφτη. Ενας από τους αστυνομικούς που συμμετείχαν στις έρευνες κατέθεσε ότι οι δύο πίνακες, του Πικάσο και του Μοντριάν, βρέθηκαν καλυμμένοι με νάιλον συσκευασίες και τυλιγμένοι με μονωτική ταινία. Βρίσκονταν μέσα σε μεγάλους πολυεστερικούς χαρτοφύλακες, παρόμοιους με εκείνους που χρησιμοποιούν οι αρχιτέκτονες.
Για την επανέκθεση του έργου ακολουθήθηκε πρωτόκολλο αποκατάστασης βασισμένο στις αρχές της αντιστρεψιμότητας και της ελάχιστης επέμβασης. Από την πλευρά της, η Πινακοθήκη έχει φροντίσει «για λόγους προληπτικής συντήρησης της ζωγραφικής επιφάνειας» να τοποθετηθεί ειδικό κρύσταλλο στο μπροστινό μέρος έτσι ώστε να εξασφαλιστεί με τον καλύτερο τρόπο η προστασία του έργου από περαιτέρω φθορά.
Το «Γυναικείο κεφάλι» τιμητική προσφορά του Πικάσο στον ελληνικό λαό
Για τη γενναία αντίστασή του κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, μέρος της σημαντικής δωρεάς Γάλλων καλλιτεχνών που συγκεντρώθηκε χάρη τις προσπάθειες του φιλέλληνα Ροζέ Μιλλιέξ και της συζύγου του Τατιάνας Γκρίτση-Μιλλιέξ, και εξετέθη το 1949 στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας. Περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα, η δωρεά παρουσιάστηκε για δεύτερη φορά και στη συνέχεια το έργο έμεινε για καιρό στις αποθήκες της Πινακοθήκης. Βγήκε και πάλι στην επιφάνεια το 2007 για ένα μήνα, όταν η Εθνική Πινακοθήκη συμμετέχοντας στον εορτασμό των 100 χρόνων του Γαλλικού Ινστιτούτου εξέθεσε εκ νέου τη δωρεά. Η επόμενη και τελευταία παρουσίασή του στο κοινό έγινε το 2011.
