Λιλίκα Αρνάκη, η ζωγράφος της ψυχής

της Ελπίδας Παπαδανιήλ

1916

Μια γυναίκα που «Ζει με Πάθος», μια γυναίκα που καταθέτει την ψυχή της και αγκαλιάζει τρυφερά τον κόσμο γύρω μας. Κουβεντιάζουμε μαζί της για τις σκοτεινές περιόδους που διανύει η τέχνη, για τη θλιβερή, ντυμένη με γκρίζα χρώματα πραγματικότητα αλλά και την ελπίδα ότι ο πολιτισμός θα λάμψει και πάλι ως φάρος στις ψυχές των ανθρώπων.

«Στην απλότητα βρίσκεται η ομορφιά

πέρα από τις λέξεις και τα συναισθήματα»

Γεννήθηκε στην Κοκκινόγη Ελασσόνος της Λάρισας. Μεγάλωσε σε αγροτική οικογένεια. Είναι ο άνθρωπος του ”ΕΓΩ ΤΙ ΚΑΝΩ ΤΩΡΑ” ανεξαρτήτως των περιστάσεων. Πιστεύει στη δύναμη της αγάπης. Η αγάπη, η αγάπη για προσφορά, η υπηρεσία για το σύνολο, η καλοσύνη, η συμπόνια και πάνω από όλα η αγάπη προς τον ίδιο μας τον εαυτό.

«Είμαι ανήσυχο πνεύμα,

Πράττω κατά το δαίμονα Εαυτού»

Στο έργο της πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η ανθρώπινη μορφή την οποία επεξεργάζεται ποικιλότροπα προκειμένου να αναδείξει όχι μόνο τα εξωτερικά φυσιογνωμικά στοιχεία άλλα και τον εσωτερικό καλά κρυμμένο κόσμο του κάθε εικονιζόμενου. Πρόσωπα πορτραίτα ανδρικά και κυρίως γυναικεία προβάλλουν μέσα από ετερόκλητα υλικά καμένες εφημερίδες, χαρτομάζες, άμμος, κόσκινο, τσουβάλι, λαζάνια και περιοδικά που τα μετατρέπει σε γλυπτά, με την εξής δυνατότητα, αλλάζοντας σελίδα, να προβάλλεται άλλο έργο. Δεν περιορίζεται στα απλά και επιφανειακά αλλά αναζητά παράγοντες ρέουσας Ζωής ..από διαφοροποιήσεις ευαισθησίας. Οι σωστές αναλογίες και το βάθος, το φως και οι σκιές σ’ ένα πίνακα είναι περιορισμένα από τον χώρο και τον χρόνο, είναι παγιδευμένα στο όμορφο-άσχημο.

«Αλλά εκείνο που βρίσκεται

πέρα από τις γραμμές και τα σχήματα,

πέρα από την μάθηση και τη γνώση,

είναι η ομορφιά της ουσίας».

Ξεκινήσατε σπουδάζοντας μηχανικός, ποια ήταν η πρώτη φορά που σκεφτήκατε, που φανταστήκατε τον εαυτό σας ως ζωγράφο μπροστά στο καβαλέτο με τα χρώματα και τα πινέλα;

Λ.Α. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν δύσκολα, αλλά πλούσια σε αξίες, τιμιότητα, ακεραιότητα, δικαιοσύνη, πίστη, αγάπη και εργατικότητα. Τα εφηβικά μου χρόνια ήταν ζωγραφισμένα με έντονα χρώματα αισιοδοξίας. Μετά τις σπουδές μου εργάστηκα στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση για 18 συνεχή χρόνια. Η επιλογή εργασίας μου έγινε βάσει του χαρακτήρα μου. Νιώθω πιο κοντά στη νεολαία. Οι νέοι είναι αισιόδοξοι, έχουν όνειρα και τολμούν. Στην εκπαίδευση γίνεται ανταλλαγή ενέργειας, αισιοδοξίας, οράματος, ελπίδας, ενθουσιασμού, ομαδικότητας. Το «εγώ» δεν το συναντάς. Παρέα σου είναι η άμιλλα. Όταν έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση. Κατάλαβα ότι αυτό θα κάνω στο υπόλοιπο της ζωής μου. Εκφράζομαι μέσω της ζωγραφικής και των χρωμάτων μου με σεβασμό και αγάπη για τη ζωή και το Θεό. Αυτό που επιδιώκω είναι να βρω την ηρεμία στην ζωή μου και να την μεταδώσω και στους άλλους.

Image preview

Είστε καταξιωμένη εικαστικός όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Υπάρχει κάποια συμμετοχή σας που σας άφησε το μεγαλύτερο αποτύπωμα; Κάποια συμμετοχή που την σκέφτεστε και νιώθετε γεμάτη και ικανοποιημένη; Ή βέβαια και το αντίθετο…

Λ.Α. Κάθε καλλιτέχνης έχει μεγάλες στιγμές δημιουργίας! Κάθε συμμετοχή είναι και ένα κομμάτι από το παζλ της ζωής και μια απάντηση στο σταυρόλεξο της ζωής. Θυμάμαι την συμμετοχή μου στο Τορίνο της Ιταλίας! Είχα μια απρόβλεπτη δοκιμασία. Είχε μπλοκάρει το κινητό μου, ιταλικά δεν γνώριζα, στοιχεία να επικοινωνήσω με τους αρμόδιους δεν είχα και βρέθηκα να αιωρούμαι στο γκρεμό. Κάτι όμως μέσα μου επέμενε να μην πτοηθώ. Κάποια στιγμή απελπίστηκα και τότε με πλησίασε μια κυρία και με τη γλώσσα του σώματος προσπάθησε να καταλάβει τι μου συμβαίνει και ξέρετε…. Ως εκ θαύματος βγάζει και μου δίνει το κινητό της. Μετά όλα πήραν τον δρόμο τους. Επιτρέπεται να πέσουμε αλλά επιβάλλεται και να σηκωθούμε. Οι εκθέσεις μου γενικά είναι πολλές και τα έργα μου συνεχώς ταξιδεύουν. Ενδεικτικά να αναφέρω το Μουσείο Προσοτσάνης, το Δημαρχείο Καλαμαριάς, το Μορφωτικό Κέντρο της Αιγύπτου, την κεντρική περιφέρεια Μακεδονίας, το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, αλλά έχω τη τιμή να φιλοξενούμαι και στα σπίτια ανθρώπων που αγαπώ και θαυμάζω όπως του αγαπητού Μίμη Πλέσσα και του αγαπημένου Γιώργου Τσούκαλη.

Image preview

Μετά από όλη αυτή την επιτυχημένη πορεία στο χώρο της τέχνης νιώθετε πλέον τώρα να ευχαριστιέστε πολύ περισσότερο τη δημιουργία από τα πρώτα χρόνια;

Λ.Α. Για εμένα στην αρχή, ήταν ένας τρόπος ξεφορτώματος των αισθημάτων μου. Εδώ και κάποια χρόνια συνειδητοποίησα ότι δεν μπορείς να προτείνεις μόνο τα δικά σου αισθήματα γιατί τότε η τέχνη γίνεται εγωιστική. Οφείλεις να δίνεις και μία λύση στις προσδοκίες του παρατηρητή. Ο καλλιτέχνης πρέπει να εκφράζεται ως παρατηρητής και παρατηρούμενο γιατί έτσι αγγίζει τις ψυχές και τις ανάγκες του άλλου. Ναι, το ευχαριστιέμαι περισσότερο! Νιώθω πιο απελευθερωμένη, πιο δημιουργική και πιο υπεύθυνη στην αναζήτηση θεματολογίας.

Ποια θεωρείτε ότι είναι τα στοιχεία που κάνουν ένα καλλιτέχνη, ένα ζωγράφο να ξεχωρίζει;

Λ.Α. Η σκέψη του, το όραμά του, η προσωπικότητά του. Παλαιότερα χρειαζόταν και η επιδεξιότητα, αλλά τώρα δεν χρειάζεται πια γιατί η τεχνολογία έχει λύση για όλα. Η τέχνη είναι φιλοσοφία και οι κοινωνίες επιβραβεύουν εκείνους που έχουν να παρουσιάζουν κάτι διαφορετικό, λόγω της προσωπικής σφραγίδας τους.

Πως θα μπορούσαμε να ορίσουμε την ουσία της εικαστικής δημιουργίας;

Λ.Α. Το γράψιμο και η ζωγραφική για μένα είναι απεγκλωβισμός και ξαλάφρωμα ψυχής. Είναι αντάμωμα ψυχής και νου. Ο καλλιτέχνης εξωτερικεύει τη συσσωρευμένη ανησυχία του, δηλώνει «παρών» και διαδραματίζει κοινωνικοπολιτικό ρόλο. Φαντάζεστε πώς θα ήταν η ζωή μας αν δεν υπήρχε η μουσική, η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική; Ζούγκλα. Η φύση μας διδάσκει και εμείς αυτήν υπηρετούμε. Το λουλούδι το θαυμάζεις για το σχήμα, τα χρώματα, το άρωμα. Ο άνθρωπος επηρεασμένος από την τέχνη της φύσης καλείται να φτιάξει έναν δικό του κόσμο ως συν δημιουργός.

Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σας είναι το στοιχείο της επικοινωνίας με το κοινό, με τον κόσμο. Δημιουργείτε με τους ανθρώπους μια ζεστασιά, μια εντυπωσιακή οικειότητα. Πως το καταφέρνετε αυτό;

Λ.Α. Όπως έχω γράψει, δεν φοβάμαι και δεν κρύβομαι. Λέω τις σκέψεις μου ατόφιες από την καρδιά μου. Τολμώ να κοιτάζω στα μάτια τους ανθρώπους για να αντιλαμβάνονται την αλήθεια μου. Δεν με πτοούν τα πρέπει, δεν κρύβω τα συναισθήματα γιατί δεν έχω κάτι να φοβηθώ από τον αληθινό μου εαυτό. Αγαπώ τον συνάνθρωπό μου και οι μικρότητες με κρατούν αδιάφορη. Περιφρονώ τις κακίες. Θεωρώ ότι η ομορφιά βρίσκεται στην απλότητα, στην ουσία των καταστάσεων. Νοιώθω την κάθε ψυχή και επικοινωνώ ψυχή με ψυχή, δεν περιπλανιέμαι άσκοπα.

Ποιο στοιχείο της τέχνης σας είναι αυτό που σας συγκινεί περισσότερο, ποιο είναι αυτό που σας γοητεύει ακόμη και σήμερα;

Λ.Α. Το στοιχείο που με συγκινεί είναι η σύλληψη και το σφύριγμα του ξεκινήματος της δημιουργίας μου. Νιώθω ότι βρίσκομαι στο στάδιο και κάνω πρωταθλητισμό με τον εαυτό μου. Νιώθω ερωτευμένη, δεν βλέπω την ώρα και την στιγμή να το ανταμώσω χωρίς να μετρώ τις ώρες, τις μέρες και τις νύχτες. Νιώθω απίστευτη ηδονή στην συνεύρεση με το δημιούργημά μου.

Η χώρα μας έχει να επιδείξει ένα λαμπρό παρελθόν, έργα που έμειναν μοναδικά ανά τους αιώνες. Πόσο μας επηρεάζει αυτό το παρελθόν σήμερα;

Λ.Α. Όλα περνούν και φεύγουν. Η τέχνη όμως, μένει. Είναι η μόνη διαρκής παρουσία. Ίσως γι’ αυτό ακριβώς αντανακλά και πιστότερα από κάθε άλλο οικοδόμημα του ανθρωπίνου πνεύματος. Αποτελεί κίνητρο για ανάπτυξη της σκέψης και της φαντασίας, αλλά και μία ευθύνη της μνήμης. Μας διδάσκουν με γνώμονα την προσωπική ταυτότητα των δημιουργών αλλά και ευρύτερα την εθνική μας ταυτότητα. ¨ΕΛΛΑΔΑ του φωτός και του πνεύματος, Παρθενώνας¨. Είναι το πρώτο των πρώτων σύμβολο του Ελληνισμού, που δεν υπερβαίνει απλά και μόνο τα άλλα σύμβολά μας εθνοκεντρικά ή θρησκευτικά λόγω της μεγαλύτερης διαχρονικότητάς του αλλά και η πνευματικότητά του υπερβαίνει την υλικότητά του.

Image preview

Θα θέλατε να προσθέσετε ή να διορθώσετε κάτι στην κουλτούρα μας σήμερα; Και ποιο θα ήταν αυτό; Η ζωή μας δηλαδή είναι συνυφασμένη με την τέχνη ή υπάρχει έλλειψη εικαστικής παιδείας;

Λ.Α. Χωρίς τέχνη η ζωή θα ήταν ακατανόητη κι ανυπόφορη. Η τέχνη είναι το καταφύγιο του πονεμένου, του αδικημένου, του ονειροπόλου, του κατατρεγμένου, του ερωτευμένου, του φτωχού και του νεόπλουτου ως έπαθλο Η τέχνη δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρείται πολυτέλεια ή κάτι περιττό. Την τέχνη την χρειάζονται οι άνθρωποι. Είναι δικλείδα ασφαλείας σε στιγμές που τα συναισθήματα ξεχειλίζουν και είναι σε υπέρ διέγερση. Αυτήν την περίοδο παρατηρείται μια κρίση αξιών. Πολλοί διερωτώνται πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι; Η τέχνη είναι αυτό που είναι και κάνει αυτό που κάνει. Είναι μια πρόταση και διδάσκει και όχι με την έννοια την επιτακτική.

Κυρία Αρνάκη, εδώ και ένα χρόνο ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις! Μια πανδημία, η πανδημία του κορωνοιού έχει εισβάλει στις ζωές μας και έχει ανατρέψει όλα τα δεδομένα μας, από τα πιο απλά έως τα πιο σύνθετα. Πόσο έχει αλλάξει η ζωή σας σήμερα και κατά πόσο έχει επηρεαστεί το τομέας της τέχνης;

Λ.Α. “Υπάρχει ελπίς”! Ζούμε σε μια κοινωνία μαζοχισμού, κοινωνία ευνουχισμένη. Με την πρώτη δυσκολία εγκαταλείπει κανείς τις επιθυμίες του. Εύκολα οι άνθρωποι απαρνιούνται τον εαυτό τους. Ο καλλιτέχνης είναι επαναστάτης. Πιστεύω μέσα σε αυτή την κακοτυχία κάτι μπορεί να γεννηθεί. Έρχεται μία παγκόσμια αλλαγή και πρέπει ως καλλιτέχνες, να μπορούμε να ονειρευτούμε το μέλλον μας παλεύοντας γιατί τίποτα δεν είναι δεδομένο. ¨ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ¨. Αυτό που ζούμε λέγεται ¨απανθρωπισμός¨. Επιβάλλεται να κάνουμε μια επανεκκίνηση, να επαναπροσδιοριστούμε, να ξανασκεφτούμε τα πράγματα από την αρχή. Εμπρός λοιπόν, εξέγερση στη δημιουργικότητα.

Πιστεύετε ότι το εμβόλιο θα μας οδηγήσει την πολυπόθητη ¨ελευθερία¨;

Λ.Α. Διαβάζω πολλά αρνητικά και δεν έχω πειστεί απόλυτα. Οι απόψεις των επιστημόνων διχάζονται. Έχω πολλά αναπάντητα ρωτήματα, από τη στιγμή που θέλουν να μειωθεί ο πληθυσμός της γης γιατί κόπτονται να τον σώσουν και ειδικά τους ηλικιωμένους οι οποίοι δεν είναι παραγωγικοί; Γιατί η μια δήλωση ακυρώνει την προηγούμενη; Γιατί καταργήθηκαν τα ιατρικά συνέδρια; Νιώθω ως ποντίκι-πειραματόζωο. Μήπως θα πρέπει να καθιερωθεί το μάθημα της ηθικής στα πανεπιστήμια; Και επιτέλους οι δημόσιοι υπάλληλοι να σκεφτούν πως δεν πληρώνονται από ¨την εταιρεία¨ ελληνικό κράτος αλλά από τον Έλληνα πολίτη. Για ποια ελευθερία μιλάμε τελικά; Το μάντρωμα θέλεις να πεις στην υποταγή, στην καταμέτρηση των σκλάβων. Νιώθω ως πρόβατο. Μας θέλουν μαριονέτες στο θέατρο του παραλόγου. Ρωτάω τώρα εγώ η αδαής, αλήθεια τι παραμύθια θα λέμε στα εγγόνια μας μια φορά και έναν καιρό ήταν ……..τι;

Είστε μια γυναίκα δραστήρια που δε διστάζει να μιλήσει ¨ανοιχτά¨ για ό,τι την ενοχλεί, για οτιδήποτε την απασχολεί. Ποιο είναι αυτό που σας ενοχλεί περισσότερο σήμερα;

«Ελλάδα της γνώσης και του φωτός, του ΕΛΛΗΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑΡΑ….»

«Λ.Α. Η αγραμματοσύνη έψαχνε στόχους και τους βρήκε. Η ελληνική κοινωνία εδώ και κάποιες δεκαετίες, βαδίζει στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα. Ποια ελπίδα; Η ελπίδα είναι το χαλινάρι της υποταγής. Όταν η εξουσία κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα βάζει σε λειτουργία την ασφαλιστική δικλείδα, την ελπίδα. Ελαττώνει την εσωτερική πίεση και μεγαλώνει την διάρκεια ζωής της στην εξουσία. Η προσαρμογή είναι γνώρισμα του ζωικού βασιλείου. Είναι μια καλή ευκαιρία να αποκτήσουμε επίγνωση των αδυναμιών, τα δυσλειτουργικά χαρακτηριστικά ολόκληρου του κοινωνικοοικονομικού συστήματος, το οποίο πρέπει να μεταμορφωθεί, για να υπάρξει ένα βιώσιμο μέλλον.

Ποια είναι η γνώμη σας για όσα γίνονται τον τελευταίο καιρό με τις καταγγελίες στο χώρο της τέχνης;

Λ.Α. Παρακμή παγκοσμίως. Παγκόσμια ηθική κατάρρευση. Στη σημερινή απελευθερωμένη κοινωνία οι άνθρωποι πιστεύουν πως έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν τις δικές τους αξίες, όπως διαλέγουν τρόφιμα σε ένα σούπερ μάρκετ. Ρωτάω λοιπόν, τι συμβαίνει με την αληθινή αρετή και το ήθος; Μήπως ξευτελίστηκε εντελώς η αξία της ανθρώπινης ζωής από τους έχοντες και κατέχοντες; Αυτοί που εκμεταλλεύονται τις ψυχές ως ζώα που οδηγούνται στη σφαγή των ορέξεων του κάθε διεστραμμένου που ασκεί εξουσία… ΣΤΟΠ στη μεταχείριση των ανθρώπων με την αγριότητα των θηρίων της ζούγκλας. Παραδειγματική τιμωρία όλων αυτών.

Image preview

Ποια πιστεύετε ότι είναι η θέση της γυναίκας σήμερα; Υπάρχει ισότητα;

Λ.Α. Στην Μινωική Εποχή, οι γυναίκες είχαν περίπου ίσα δικαιώματα και ελευθερίες με τους άντρες. Με το πέρασμα των αιώνων η μητριαρχία σταδιακά καταλύεται δίνοντας την θέση της στην πατριαρχία. Σιγά σιγά η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει ουσιαστικά πάνω στην κοινωνική σκακιέρα. Εργάζεται, βγάζει τα δικά της χρήματα και δεν διστάζει να διεκδικήσει όλα όσα θέλει. Ανταποκρίνεται σε πολλαπλούς ρόλους, της συζύγου, της μητέρας, της εργαζόμενης γυναίκας, της καλής νοικοκυράς. Η ισότητα είναι κάτι που το διεκδικεί καθημερινά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής της.

Ποιο θεωρείτε το πιο όμορφο κομπλιμέντο για μια γυναίκα;

Λ.Α. Η φιλοφροσύνη είναι τέχνη χαράς σε όποιον την κατέχει γιατί εισπράττει απίστευτη θετική ενέργεια. Το να λες σε μια γυναίκα πόσο όμορφη τη βρίσκεις είναι πάντα καλοδεχούμενο. Για μένα το ωραιότερο κομπλιμέντο είναι να μου πούνε ότι είμαι ιδιαίτερο πρόσωπο πως ξεχωρίζω από το πλήθος. Επιθυμώ να ανήκω στους λίγους και να μιλάω με πολλούς.

Με όλα αυτά του συμβαίνουν τον τελευταίο χρόνο θα μπορέσουν οι άνθρωποι να νιώσουν ξανά πραγματικά ελεύθεροι;

Λ.Α. Δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο. Από τότε που απελευθερωθήκαμε έχουν περάσει 200 χρόνια και ακόμη δεν μάθαμε πως να διαχειριζόμαστε την ελευθερία μας. Ο λαός μας έπεσε σε ένα βάραθρο γιατί δεν ήξερε να διαχειριστεί την πραγματικότητα. Μάλλον μας αρέσει να ανήκουμε κάπου και όχι η ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ ΝΑ ΑΝΗΚΕΙ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. Χρειαζόμαστε ηγέτες, με γενναιόδωρο πνεύμα με στάση ανθρώπου που επιθυμεί να εξυπηρετεί, στάση νικητή, στάση ευγένειας πίστης, καλοσύνης. Η ζωή μας αυτή την περίοδο είναι ζοφερή. Πρέπει να αντισταθούμε στη μαυρίλα αντιστρέφοντας την προοπτική. Πως; όταν πάψουμε να ταυτιζόμαστε με ό,τι μας καθορίζει.

Αν είχαμε ένα καλάθι απορριμμάτων, πείτε μας τρία πράγματα που θα ρίχνατε μέσα..

Λ.Α. Τη διαφθορά του κράτους, το φίμωτρο και τους φτηνούς ανθρώπους. Ο νεοπλουτισμός στην Ελλάδα εξαφάνισε τις αξίες της ζωής, την τιμιότητα, την αξιοπρέπεια, το ήθος και τη μπέσα, για να απολαύσουν οι έχοντες και οι κατέχοντες χωρίς αναστολές το ταξίδι του μέλιτος με φτηνούς ανθρώπους.

Image preview