Μια συνέντευξη εφ όλης της ύλης του στιχουργού, ηθοποιού, δημοσιογράφου και ραδιοφωνικού παραγωγού Κυριάκου Ντούμο στην Ελπίδα Παπαδανιήλ.
Δεκάδες στίχοι, Δεκάδες τραγούδια, Δεκάδες επιτυχίες και συνεργασίες. Μια καλλιτεχνική πορεία στεφανωμένη με λαμπρή επιτυχία.
Κάθε τραγούδι κι ένας καινούριος κόσμος. Άλλοτε χαράς κι άλλοτε λύπης, άλλοτε έρωτα κι άλλοτε χωρισμού, όμως σίγουρα πάντοτε περί ζωής!
Αλήθεια, έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιος δρόμος τα έφθασε στη γέννησή τους; Κάθε μουσική εξομολόγηση κρύβει πίσω της έναν ολόκληρο κόσμο, που κάθε φορά, σχεδόν «μεταφυσικά» φτιάχνει τα βήματα, ώστε μια ιδέα να γίνει λέξεις, να βρει τον ήχο της, να πάρει υπόσταση και να φθάσει στο ηχείο του αυτιού, ενίοτε και της ψυχής.
Για αυτές τις ιστορίες που κάθε τραγούδι κρύβει και μόνο οι «πρωτομάστορες», οι δημιουργοί μπορούν να εξομολογηθούν θα μιλήσουμε με τον στιχουργό, ηθοποιό, δημοσιογράφο, και ραδιοφωνικό παραγωγό Κυριάκο Ντούμο”
“Αυτές οι μουσικής ιστορίες ξεκινούν από την ψυχή,
από τον πόνο ή τη λύπη της καρδιάς.
Τίποτα δεν είναι τυχαίο! Καμία σύνθεση καμία δημιουργία
δεν γίνεται μακρυά από τα χνάρια της καρδιάς.”
Να θυμίσουμε το Τα χρόνια τα φοιτητικά το 1980, ερμηνευμένο από την Τάνια Τσανακλίδου, σε σύνθεση Γιώργου Χατζηνάσιου, το τραγούδι Τα ξένα χέρια, το 1979 που το ερμήνευσε η Τζένη Βάνου, σε σύνθεση Λάκη Παπαδόπουλου, το Κοιμήσου μωρό μου, 1990, ερμηνευμένο από την Γλυκερία, σε σύνθεση Στέλιου Φωτιάδη, το τραγούδι Θεσσαλονίκη, Σαββατόβραδο κι Απρίλης το 1981, ερμηνευμένο από τον …. Δημήτρη Μητροπάνο και μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου, αλλά και το πολυτραγουδισμένο Για να σε εκδικηθώ το 1988 με τον Δημήτρη Μητροπάνο και μουσική Λάκη Παπαδόπουλου, Αρλέτα “Έρχεται κρύο” και πολλά πολλά ακόμη, που τα έχουμε σιγοτραγουδήσει τόσο σε όμορφες στιγμές όσο και σε στιγμές φορτισμένες με πόνο και θλίψη.
Οι στίχοι του έχουν βρει τον τρόπο να μιλάνε στις μάζες, να ερμηνεύουν τη ζωή και τις εμπειρίες μας, να αποστηθίζονται και να απαγγέλλονται στις γωνιές των δρόμων.
Ο Κυριάκος Ντούμος έρχεται στη Αθήνα την δεκαετία του 1970 ως φοιτητής, ακολουθώντας το όνειρό του. Τελειώνει την Νομική Αθηνών αλλά ο τομέας των οικονομικών είναι πολύ «λίγος» για να κερδίσει την καλλιτεχνική δημιουργία του που απαιτητικά πλέον ψάχνει να βρει τρόπους έκφρασης.
Έτσι, ξεκινά το ταξίδι του από το Ωδείο Αθηνών…. Από τα παιδικά του χρόνια είχε “την τρέλα”, όπως εξομολογείται και ο ίδιος, του θεάτρου και να γράφει στιχάκια. Δύο εκπαιδευτικοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πορεία αυτή. Στο Δημοτικό ο κος Κωνσταντούρος και στο Γυμνάσιο ο φιλόλογος Γιώργος Ιωάννου, οι οποίοι τον βοήθησαν να μάθει να γράφει στίχους και λογοτεχνικά κείμενα.
“ Με τον Γιώργο Ιωάννου κρατήσαμε επαφές, αλληλογραφούσαμε. Του έστελνα τους στίχους μου και η απάντησή του άνοιγε τη σκέψη μου. Κάναμε και παραστάσεις μαζί. Ήταν ο καθηγητής πρότυπο για μένα, δεν έκανε ποτέ απλά τυποποιημένο και ξερό μάθημα. Πάντοτε το άπλωνε και σε γνώσεις και σε ενδιαφέροντα. Όταν δούλεψα ως καθηγητής στο δημόσιο για λίγα χρόνια τον είχα πάντοτε πρότυπο και προσπαθούσα να ακολουθώ τις πρακτικές του με τα παιδιά”.
Το μικρόβιο της στιχουργίας έχει μπει όμως για τα καλά μέσα του και όπως αναφέρει και ο ίδιος : “Άρχισα να γράφω στίχους μόνος μου και δεν ήξερα όμως τί να τους κάνω. Κάποια στιγμή, όμως, αποφάσισα να κάνω το πιο απλό που θα έκανε ένα παιδί από την επαρχία, σαν εμένα. Πήρα πρωτοβουλία και αλληλογράφησα με μερικούς συνθέτες, καταρχάς με τον Γιώργο Χατζηνάσιο και τον Γιάννη Σπανό. Ως εκ θαύματος και οι δύο πρόσεξαν κάποια τραγούδια μου. Ο μεν Σπανός συνέθεσε το ¨Εξπρές¨ που είχα γράψει και το ερμήνευσε η Βίκυ Μοσχολιού, ενώ ο Χατζηνάσιος ¨Τα χρόνια τα φοιτητικά¨ με ερμηνεύτρια την Τάνια Τσανακλίδου. Ήταν οι πρώτοι συνθέτες με τους οποίους συνεργάστηκα και αυτά ήταν τα πρώτα τραγούδια που έγραψα και ερμηνεύτηκαν. Έτσι ξεκίνησε η ιστορία μου στο τραγούδι”.
Δύο μεγάλοι συνθέτες, δύο μεγάλες ερμηνεύτριες και οι στίχοι του Κυριάκου Ντούμου αρχίζουν να ακούγονται στις γειτονιές και στις παρέες. Ακολουθούν και άλλες επιτυχίες και άλλα τραγούδια που τα συνδέσαμε με στιγμές της ζωής μας.
“ Ο Γιάννης Σπανός και ο Γιώργος Χατζηνάσιος είχα την τιμή και την ευγνωμοσύνη να γράψουν τη μουσική από τα πρώτα μου τραγούδια. Όταν ξεκίνησα να γράφω στίχους δεν ήξερα τι να κάνω, πού να απευθυνθώ.. έτσι στέλνω ένα γράμμα με στίχους στο Γιάννη Σπανό και ένα στο Γιώργο Χατζηνάσιο, χωρίς να τους γνωρίζω καθόλου.. Ο Γιάννης Σπανός έγραψε τη μουσική για το “Εξπρές”, που το ερμήνευσε η Βίκυ Μοσχολιού, το οποίο έγινε αμέσως επιτυχία. Ο Γιώργος Χατζηνάσιος δε, έγραψε τη μουσική του “Δεν έχουμε να πούμε τίποτα” ερμηνευμένο από τη Δήμητρα Γαλάνη. Έτσι ξεκίνησα όλο αυτό το ταξίδι. Υπέροχοι άνθρωποι, γελαστοί και ευγενικοί. Πραγματικά Κύριοι!!!”
Οι συνεργασίες όμως πολλές. Έχει συνεργαστεί με διαφορετικούς συνθέτες και τραγουδιστές. Αναφέρουμε ενδεικτικά: Σπανός, Χατζηνάσιος, Ζουγανέλης, Μητροπάνος, Παπαδόπουλος, Πιξ Λαξ, Πασχάλης, Χατζηγιάννης, Μοσχολιού, Γαϊτάνος, Γλυκερία… Κοινός παρονομαστής σε όλους τους παραπάνω; Την απάντηση δίνει ο ίδιος: «Είναι καλοί άνθρωποι. Έχουμε καλή επαφή και μιλάμε την ίδια γλώσσα. Έχουν ήθος».
Μετά το πρώτο έτος της Νομικής Σχολής γράφτηκε και στο Ωδείο Αθηνών, τη Δραματική Σχολή και από εκεί ξεκινά ένα μακρύ και γεμάτο επιτυχία ταξίδι με στίχους, ραδιόφωνο και υποκριτική…
Στις πιο κρίσιμες στιγμές ο Έρωτας συναρπάζει και σμίγει με βία τους ανθρώπους, οχτρούς και φίλους, καλούς και κακούς. Είναι μια πνοή ανώτερή τους, ανεξάρτητη από την επιθυμία κι από τα έργα τους. Είναι η πνοή του Θεού, η αναπνοή του, απάνω στη γης! Κατεβαίνει απάνω στους ανθρώπους, όπως του αρέσει. Σα χορός, σαν έρωτας, σαν πείνα, σα θρησκεία, σα σφαγή. Δε μας ρωτάει…..
Ε.Π.: Τι μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για εσάς;
Ν.Κ.:“ Τα κοινωνικά θέματα είναι πηγή έμπνευσης για μένα, όπως και τα ταξίδια αλλά και η μοναξιά της επαρχίας… Την έχω ζήσει έντονα και για καιρό και έχω επηρεαστεί πάρα πολύ..”
Ε.Π.: Και ο έρωτας, πόσο σας εμπνέει;
Ν.Κ.:Το τραγούδι “Για να σε εκδικηθώ” δε γράφεται έτσι απλά, με τυπικές λέξεις και κοινά συναισθήματα… Πρέπει να το έχεις ζήσει για να το γράψεις, να το έχεις νιώσει βαθιά στο πετσί σου.. Το έγραψα μέσα σε τρία λεπτά, ερωτοχτυπημένος, με σχεδόν κομμένες τις φλέβες…
Ε.Π.:Είστε τυχερός γιατί έχετε άξιες αναμνήσεις…
Ν.Κ.:Σε αυτό θα συμφωνήσω, να είμαι γεμάτος αναμνήσεις..
Ε.Π.:Έχετε “ζηλέψει” τους στίχους άλλων στιχουργών; Είπατε “ εγώ έπρεπε να το είχα γράψει αυτό το τραγούδι…”;
Ν.Κ.:Πολλές φορές… Τραγούδια του Αλκαίου, της Κριεζή, του Άκη Πάνου, του Ρασούλη, της Αρλέτας… Ο μέγιστος Ελευθερίου, ο οποίος όταν άκουσε το “Εξπρές” εντυπωσιάστηκε από τους στίχους μου.
Ε.Π.:Πώς νιώθετε όταν είστε με παρέα και ακούγεται δικό σας τραγούδι;
Ν.Κ.:Νιώθω πολύ όμορφα…
Ε.Π.:Τους το λέτε ότι είναι δικό σας εαν δεν το γνωρίζουν;
Ν.Κ.:Καμιά φορά ναι αλλά και άλλες φορές όχι..
Ε.Π.:Τι θα θέλατε να εισπράξει το κοινό από τους στίχους σας;
Ν.Κ.:Θέλω να νιώσει μια ευαισθησία, να αισθανθεί και να ανταποκριθεί στο δικό μου το συναίσθημα. Αυτή άλλωστε είναι και η επιτυχία του τραγουδιού, όταν το συναίσθημα απλώνεται σε όλη την ομάδα.
Ε.Π.:Όλα τα τραγούδια σας τα αγαπάτε σαν παιδιά σας, παρόλα αυτά θα ξεχωρίζατε κάποιο και γιατί;
Ν.Κ.:Το “Για να σε εκδικηθώ” με έχει σημαδέψει πολύ, αλλά και το “Θα χαθώ” μου αρέσει πολύ, όπως και η φράση “..δεν είπα πουθενά για μας τους δύο..” από το “Έρχεται κρύο” της Αρλέτας..
Ε.Π.:Τι είναι αυτό που σας δένει με τη Θεσσαλονίκη; Έχετε γράψει πολλά τραγούδια την Νύφη του Θερμαϊκού….
Ν.Κ.:Με τη Θεσσαλονίκη έχω μεγάλη αγάπη και έχω γράψει και τραγούδια, “Θεσσαλονίκη Σαββατόβραδο και Απρίλης”, σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου, ερμηνευμένο από τον μεγάλο Δημήτρη Μητροπάνο, “Τα Χρόνια Τα Φοιτητικά”, που το ερμήνευσε η Τάνια Τσανακλίδου, σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου. Αξέχαστα χρόνια έζησα εκεί. Και πρόσφατα έγραψα ένα τραγούδι για τη Θεσσαλονίκη που το ερμηνεύει ο Θάνος Τζάνης, το “Θεσσαλονίκη”, σε μουσική Χρήστου Μπέλτσιου.
Ε.Π.:Πώς ήταν η συνεργασία σας με το Δημήτρη Μητροπάνο;
Ν.Κ.:Ήταν λίγο κλειστός άνθρωπος αλλά πολύ ευγενικός σαν συνεργάτης. Μας ευχαριστούσε πολλές φορές για το τραγούδι.
Ε.Π.:Κάθε τραγούδι και μια ιστορία…βρήκαν οι στίχοι σας τους αποδέκτες τους; Οι μούσες σας, δηλαδή των στίχων σας το έμαθαν ποτέ ότι υπήρξαν η κύρια αιτία της δημιουργίας σας;
Ν.Κ.:“Κάποιες φορές ναι και κάποιες όχι.. Ήταν και οι συνθήκες περίεργες.. Ο κόσμος όμως τα αγάπησε και τα αγκάλιασε”.
“Η επικινδυνότητα του έρωτα είναι στο δόσιμο, το να διαλύσεις τα όρια του εγωισμού χωρίς να ξέρεις το σημείο που θα φτάσεις ”.
Μάνος Χατζηδάκις
Ν.Κ.:Σοφά τα λόγια του Χατζηδάκι αλλά θα συμπληρώσω: Ευτυχώς που υπάρχει ο έρωτας και ευτυχώς που περνάει… Μόνο έτσι έχει αξία… Μόνο έτσι δε χάνει την αίγλη του…
Ε.Π.:“Και θα χαθώ”, με ερμηνεύτρια την Ισιδώρα Σιδέρη, σε ποια φάση της ζωής σας γράψατε αυτούς τους υπέροχους στίχους;
Ν.Κ.:Ο Μάνος Χατζηδάκις με έχει επηρεάσει πάρα πολύ! Είχα συμμετάσχει και στα δύο φεστιβάλ της Κέρκυρας με πέντε τραγούδια.
Δεν γνωριζόμασταν καθόλου. Εκεί παρουσιάστηκε το “ Και θα χαθώ”, και το “Έρχεται κρύο” με την Αρλέτα.
Ο Κυριάκος Ντούμος έχει γράψει πάνω από 300 τραγούδια. Από αυτά το “Δε σε φοβάμαι” με τη Μελίνα Ασλανίδου και σε μουσική Γιώργου Παπαδόπουλου έχει μεταφραστεί σε 34 γλώσσες. Εάν θα μπορούσε να ξεχωρίσει κάποιο είναι το “Και θα χαθώ”, θεωρώντας το μελωδικότατο όπως και: “Η μουσική του μοιάζει ν’ αγγίζει τις συνθέσεις του Χατζηδάκι..”
Ακολουθεί η δραματική σχολή. Εκεί θα γίνει η μεγάλη συνάντηση με τον Δημήτρη Μυράτ και την Κατίνα Παξινού, μια γνωριμία, μια σχέση που καθόρισαν την μετέπειτα πορεία του. Και τους δύο τους γνώρισε στο Ωδείο Αθηνών ως καθηγητές του.
“Ο Δημήτρης Μυράτ ήταν πάρα πολύ καλός στη δουλειά του και ήξερε πολύ καλά το μάθημα της Ορθοφωνίας. Ήταν αυστηρός ως καθηγητής, είχε απαιτήσεις από εμάς. Απίστευτα καλλιεργημένος και μορφωμένος άνθρωπος”.
“ Το θέατρο ήταν πάντα η τρέλα μου. Ήταν πρώτο στις προτεραιότητές μου. Έπαιξα για μικρό χρονικό διάστημα στο Εθνικό Θέατρο, κάναμε παραστάσεις με τον Γιώργο Πάντζα, με την Ασπασία Παπαθανασίου και για τέσσερα χρόνια έπαιζα στο θίασο της Τζένης Καρέζη στο έργο “Το μεγάλο τσίρκο”. Το έργο αυτό ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη. Σε όλη αυτήν την πορεία έμαθα πολλά για το θέατρο από ανθρώπους που το γνώριζαν πολύ καλά. Να σκεφτείς μόνο ότι όλα αυτά συνέβησαν μόλις είχα τελειώσει τη δραματική σχολή. Ήμουν πολύ τυχερός”.
Ε.Π.:Με τι θα παρομοιάζατε το θέατρο;
Ν.Κ.:Με ένα μεγαλοπρεπή ναό..
“ Όλη αυτή η εμπειρία μου ήταν πολύ χρήσιμη, κυρίως γιατί με οδήγησε να κάνω το καλύτερο πράγμα που έκανα στη ζωή μου, να οργανώσω και να κάνω σεμινάρια θεάτρου σε ερασιτεχνικές ομάδες. Σκεφτείτε ότι από τότε είχαμε οργανώσει την Ερασιτεχνική Συνάντηση Θιάσων Αιγαίου η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα. Μάλιστα φέτος έγινε στην Μυτιλήνη”.
Περιγράφει τη δημιουργία των Ερασιτεχνικών Θιάσων και συγκινείται.. Είναι ένας βαθιά τρυφερός άνθρωπος, γεμάτος καλοσύνη και δοτικότητα. Μα προπάντων αγαπάει και νοιάζεται πολύ τους νέους και αυτό διαφαίνεται σε κάθε του λόγο…
Ε.Π.:Υπάρχει αξιόλογη στιχουργική δημιουργία σήμερα;
Ν.Κ.:Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι τόσο δυνατή και έντονη σε σχέση μετά προηγούμενα χρόνια. Έχει αλλάξει και το σύστημα, λειτουργούν διαφορετικά τα πράγματα και για τους στιχουργούς και για τους καλλιτέχνες αλλά και για τις εταιρείες.
Ε.Π.:Πόσο εύκολο είναι για ένα νέο στιχουργό σήμερα να ακολουθήσει το όνειρό του;
Ν.Κ.:Ήτανε και είναι πολύ δύσκολο. Πιστεύω ότι όλα ξεκινάνε από τις πολιτικές των εταιρειών.
Ε.Π.:Ποιες συνεργασίες έχουν μείνει ανεξίτηλες στη μνήμη σας; Και γιατί;
Ν.Κ.:Με το Λάκη Παπαδόπουλο είχαμε μια πολύ μεγάλη συνεργασία που απέφερε πολύ μεγάλα τραγούδια. Θυμάμαι πάντα βέβαια τον Γιάννη Σπανό και τον Γιώργο Χατζηνάσιο.
Στην καρδιά του όμως την πιο σημαντική θέση έχει η οικογένειά του, η οποία πάντα υπήρξε δίπλα του στηρίζοντας κάθε του βήμα…
Ε.Π.:Σταμάτης Μαλέλης, σας συνδέει μια βαθιά φιλία χρόνων. Μιλήστε μας για αυτή τη σχέση..
Ν.Κ.:Ο Σταμάτης είναι μια ευφυΐα, όχι μόνο για το χώρο της τηλεόρασης αλλά και το έργο που έγραψε, “Το Τέρας και Εγώ” και γενικά με ότι ασχολείται. Το γεγονός ότι γράφει πρωτιές σε όποιο κανάλι και να βρίσκεται δεν είναι τυχαίο. Πρόκειται για ένα πολύ μορφωμένο άνθρωπο. Μας συνδέει μια βαθιά φιλία, αδερφική θα μπορούσα να πω.
Ε.Π.:Ποια πιστεύετε ότι είναι η πορεία της τέχνης, που παλεύει χρόνια τώρα μια με την οικονομική κρίση, μια με τον κορονοϊό;
Ν.Κ.:Υπάρχει γενικά μια σύγχυση σε πολλά τόσο στους αποδέκτες της τέχνης όσο και στους ίδιους τους καλλιτέχνες. Και όλα αυτά πληγώνουν, φθείρουν την τέχνη γιατί προωθείται η απομόνωση λόγω μιας αδιευκρίνιστης, αδιόρατης φοβίας που κυριαρχεί. Και οι οικονομικές δυσκολίες αποτελούν ένα πρόβλημα.
Ε.Π.:Είστε πολιτικοποιημένος, ασχολείστε με τα κοινά;
Ν.Κ.:Παλαιότερα ασχολούμουν, τώρα όχι. Τώρα είμαι απογοητευμένος με όσα συμβαίνουν.
Ε.Π.:Τι σας θυμώνει;
Ν.Κ.:Με θυμώνει κλασικά η αδικία. Δεν μπορώ να νιώθω ότι αδικείται ο οποιοσδήποτε, ακόμη και αν δεν είναι δικός μου άνθρωπος. Δεν μπορώ να νιώθω το άδικο σε κανέναν άνθρωπο. Με πληγώνει αυτό.
Ε.Π.:Πιστεύετε στο για “πάντα”;
Ν.Κ.:Όχι, πιστεύω σε ένα μεγάλο ορίζοντα αλλά όχι στο για “πάντα”. Επίσης πιστεύω στη δύναμη της στιγμής.
Ε.Π.:Να ολοκληρώσουμε αυτή την όμορφη και πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με κάτι θετικό, με ένα αισιόδοξο μήνυμα;
Ν.Κ.:Το ωραιότερο πράγμα στη ζωή μας είναι ο έρωτας…και ας κρατάει λίγο..
