Ανάγκη του ανθρώπου ήταν πάντοτε να εκφράζεται. Θεωρώ πως δεν υπάρχει σπουδαιότερη λειτουργία στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση από την έκφραση. Εκφράζεις με λόγια αυτό που είσαι, αυτό που πιστεύεις, αυτό που λες και που δεν λες. Όλη η ύπαρξη του ανθρώπου στηρίζεται στην έκφραση.
Στο πως εκφράζει τις σκέψεις του, την αγάπη του και στο τι προκαλεί μέσα από αυτή την έκφραση. Προκαλεί αγάπη, φιλοδοξία, δόξα ή πόνο, θλίψη, ενοχές.
Μέσα από την έκφραση βρίσκει απαντήσεις στα αιώνια ερωτήματα του.
Μια τέτοια δίοδος ήταν πάντοτε η ποίηση. Η αρμονική επεξεργασία χρωμάτων, εικόνων, λέξεων. Μετατροπή των πιο ενδόμυχων κινήτρων ντυμένων με μια σχεδόν συμπαντική επίκληση στον νου και στο Θεό. Είναι εκείνη που σπάει τους κανόνες και δίνει τη δική της πνοή στον άναρχο και ακατάστατο άνθρωπο να ολοκληρωθεί και να δημιουργήσει έργο.
Ο ποιητής καλείται να ενορχηστρώσει τις τυχαίες εκφάνσεις της ζωής, τα ξεσπάσματα του έρωτα, την επανάσταση της ψυχής, την απελευθέρωση και την ανάγκη για απελευθέρωση, το απροσδόκητο με την επιθυμία, τη μνήμη, το θάνατο και την ανάσταση, τον ένδοξο λόγο, το άγγιγμα στη Μούσα και τελικά το ύστατο πνευματικό επίπεδο που είναι η κάθαρση, ο εξαγνισμός. Σαν μια αρχέγονη τελετή προς τους Θεούς!
Μην ξεχνάμε άλλωστε πως έχει ρίζα το αρχαίο ρήμα ποιέω-ποιώ.
Ο κύριος Κώστας Λάνταβος είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους. Ένας άνθρωπος που ξεκίνησε από την Ιατρική σχολή αλλά βρήκε τον δικό του δρόμο μέσα από την ποίηση. Γεννημένος στην Τερψιθέα, ένα μικρό χωριό δίπλα στη Λάρισα. Είχε όλες τις αιτίες για να εμπνέεται. Βουνά, κάμπος, απλός κόσμος!
Γνωρίζοντας τον κάποιος βλέπει ένα άνθρωπο ήπιο και ταυτόχρονα δραστήριο αλλά με μια εσωτερική φλόγα να καίει μέσα του. Ανήσυχο πνεύμα αλλά ευαίσθητο ωσάν τον Μάρτιο, το μήνα της γέννησης του.
Εγώ είχα την τύχη να τον γνωρίσω καθώς δούλευα στην οικογενειακή μας ταβέρνα μέσω ενός κοινού μας φίλου. Πέρασαν τα χρόνια από την πρώτη μας γνωριμία και οι δρόμοι διασταυρώθηκαν πριν λίγο καιρό, όπου είχα πάλι την χαρά να συνομιλήσω μαζί του και φυσικά να μιλήσουμε για διάφορα θέματα. Κυρίαρχο η ποίηση. Κάπως έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε και την παρούσα συνέντευξη.
Αλλά επειδή δεν θέλω να χρονοτριβώ θα σας αφήσω να απολαύσετε μόνη σας τον κύριο Λάνταβο, σε μια ποιητικής διάθεσης συνέντευξη.
Που αλλού; Εδώ σε εμάς. Στο Lay-Out.gr!
- Η πρώτη μου ερώτηση αφορά τον τόπο καταγωγής σας και τα παιδικά σας χρόνια. Πως ήταν και ποια είναι η πιο δυνατή σας ανάμνηση από τότε;
Γεννήθηκα στο πιο κοντινό περίχωρο της Λάρισας, την Τερψιθέα, που σήμερα ανήκει στο Δήμο Λαρισαίων. Γεννήθηκα σε μιά καλύβα, σαν αυτές των Βλάχων και των Σαρακατσαναίων. Βλαχόφωνοι οι γονείς μου από το Ματσούκι Ιωαννίνων που είναι το ένα από τα τρία βλαχόφωνα χωριά των Βορείων Τζουμέρκων. Τα άλλα δύο, το Συρράκο και οι Καλαρρύτες. Κατέβηκαν στον κάμπο γιατί εκεί επάνω φύτρωναν λιθάρια μόνο, τσάι και ρίγανη. Στα έξι μου χρόνια η οικογένεια μετακόμισε στη Λάρισα, στα Ταμπάκικα. Εδώ έμαθα ποδήλατο. Να κάνω μισοπεταλιά και η πιτσιρικαρία να τρέχει από πίσω για να με κρατήσει, αν έπεφτα. Το να ξέρεις ποδήλατο τότε, όντας μικρός εφτά χρόνων, ήταν μεγάλη κατάκτηση! Σ’ ανέβαζε πολύ στα μάτια των άλλων παιδιών. Αυτή είναι η πιο δυνατή μου ανάμνηση από την παιδική μου ηλικία.
- Γεννημένος στις 25 Μαρτίου! Μια ιστορική μέρα για τα δεδομένα του ελληνισμού, μιας και τότε έγινε η Ελληνική Επανάσταση. Τι θεωρείται επαναστατικό στην ποίηση;
Με όρους κυριολεκτικούς επαναστατική ποίηση είναι εκείνη που εμφανίζεται πριν την εξέγερση, που κατά κάποιον τρόπο προετοιμάζει ή αναγγέλλει την επανάσταση. Το κάνει η επική ποίηση. Αλλά γενικότερα κάθε ποίημα που γράφεται είναι από μόνο του μία επαναστατική πράξη, είτε πρόκειται για ποίημα με κοινωνικό πρόσημο, είτε για ερωτικό ποίημα. Ο Έρωτας είναι μία εξόχως επαναστατική πράξη.
- Και μιας και μιλάμε για επανάσταση. Η ιστορία μας δίδαξε πως ακόμα και τότε υπήρχαν ορισμένα σκοτεινά σημεία διχασμού. Ακόμα και σήμερα σαν κοινωνία διχαζόμαστε. Με ποιον τρόπο κατά τη γνώμη σας μπορεί να επέλθει περισσότερη ενότητα;
Η ενότητα – σε όλους τους λαούς, αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο – είναι ένα διαρκές ζητούμενο. Στην Ελλάδα βέβαια είναι ένα προαιώνιο ελάττωμα, με καταστρεπτικά αποτέλεσμα. Λες και έχει περάσει στο DNA μας. Η Μικρασιατική καταστροφή είναι ένα φαεινό παράδειγμα του Διχασμού μας. Η όποια βελτίωση μόνο μέσω της παιδείας μπορεί να επέλθει, υποτάσσοντας το εγώ στο εμείς.
- Στο βιογραφικό σας θα δει κάποιος πως το κύριο επάγγελμα σας είναι η Ιατρική. Πως πήρατε την απόφαση να ασχοληθείτε με την ποίηση; Στην τελική η ποίηση είναι έμπνευση, ένστικτο ή απλά κάτι τυχαίο;
Ήταν, τώρα είμαι συνταξιούχος. Δεν πήρα καμμία απόφαση να ασχοληθώ με την ποίηση. Κατάλαβα στα 14 χρόνια μου πως μου αρέσει η ποίηση, άρχισα να γράφω δειλά-δειλά, και στα 26 ξεκίνησα να γράφω μεθοδικά και να διαβάζω τους προλαλήσαντες ποιητές –Έλληνες και ξένους- και τότε συνειδητοποίησα ότι η ποίηση θα είναι ένα πολύ σοβαρό κομμάτι της ζωής μου. Υποπτεύομαι πως η ποίηση σε διαλέγει, δεν την επιλέγεις εσύ. Κι εδώ μπαίνει το θέμα της δωρεάς, του ταλέντου. Όταν την επιλέγεις εσύ, μάλλον θα πορευτείς μόνος σου, ερήμην της ποιήσεως… Ναι, η ποίηση απαιτεί ταλέντο, δηλαδή έμπνευση. Το ταλέντο είναι αναγκαία συνθήκη για γράψεις ποίηση, αλλά δεν είναι ικανή (αρκετή) συνθήκη για να γίνεις ποιητής. Χρειάζεται καλλιέργεια, που σημαίνει διάβασμα, και καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας. Και καθημερινή σχεδόν επαφή με το σώμα της ποίησης. Γράψιμο-σβήσιμο και να μην νομίζεις πως ό,τι γράφεις είναι αριστούργημα…
- Τα χρόνια της Ιατρικής σχολής όπως παρατηρώ τα περάσατε εν μέσω της δικτατορίας. Πως θυμάστε εκείνες τις εποχές;
Το φθινόπωρο του 1967 εγκαταστάθηκα στην Αθήνα και την 1η Νοεμβρίου γράφτηκα στην Ιατρική Σχολή. Πήρα το πτυχίο μου την 31η Οκτωβρίου του 1973. Τι σύμπτωση, έξι ακριβώς χρόνια, ούτε μία μέρα παραπάνω! Όσα απαιτούσαν και οι σπουδές στην ιατρική επιστήμη. Η γενιά η δική μου ήταν η άτυχη γενιά. Με την Χούντα μπήκαμε στο πανεπιστήμιο, με την Χούντα τελειώσαμε. Τα πρώτα χρόνια δύσκολα, μες στη σιωπή και στον φόβο. Εκεί που ονειρευόμασταν ακαδημαϊκές ελευθερίες, διακίνηση ιδεών και φοιτητικές διεκδικήσεις, μας ήρθε μαύρη καταχνιά. Στο πέμπτο έτος μόνο επέτρεψε η δικτατορία φοιτητικές συνελεύσεις γιατί νόμιζε πως θα τις ελέγξει, αλλά δεν μέτρησε σωστά το ηφαίστειο που κόχλαζε στις τάξεις της φοιτητικής νεολαίας, και της προέκυψαν τα γεγονότα της Νομικής και μετά το Πολυτεχνείο που σήμανε και την αρχή του τέλους της. Με τις πρώτες δειλές συνελεύσεις και ύστερα με την κατάληψη της Νομικής νοιώσαμε κι εμείς φοιτητές με αγώνες και διεκδικήσεις, κυρίως την διεκδίκηση για την αποκατάσταση του Δημοκρατικού Πολιτεύματος. Κι αυτό λίγο δεν ήταν. Είμασταν η Γενιά του Πολυτεχνείου που καταπλακώθηκε για πολλά χρόνια από την Χούντα, αλλά και που εντέλει τής έλαχε και ανέλαβε το ιστορικό χρέος να την ρίξει. Και τα κατάφερε. Βεβαίως η γενιά μας έχει μεγάλο μέρος ευθύνης για πολλές στρεβλώσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου, με κυριότερη την υποθήκευση του οικονομικού μέλλοντος των παιδιών μας.
- Μια ακόμα ερώτηση της Ιατρικής και συνεχίζουμε για την πύλη της πνευματικότητας, κοινώς ποίηση (γέλια). Εδώ και καιρό η κοινωνία μας μαστίζεται από τον κορωναϊό. Ποια είναι η γνώμη σας για όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας;
Ανοίγετε ένα μεγάλο θέμα και δεν μπορεί να εξαντληθεί εδώ. Θα πω μόνο τούτο: Ως γιατρός παρακολουθώ, σέβομαι απολύτως και στηρίζω τα επιτεύγματα της επιστημονικής έρευνας. Λόγω αυτής της θέσης, πιστεύω πως οι αρνητές εκφέρουν ΓΝΩΜΗ χωρίς να έχουν ΓΝΩΣΗ. Εμπιστεύομαι λοιπόν αυτούς που έχουν γνώση.
- Η ποίηση όπως και η τέχνη γενικότερα ποιεί ήθος. Τι σημαίνει για εσάς η λέξη ήθος και τι θεωρείται ανήθικο στον σύγχρονο κόσμο;
Θα μου επιτρέψτε να διαφωνήσω. Η λέξη ήθος στην αρχαιοελληνική γλώσσα σημαίνει τον χαρακτήρα. Σας θυμίζω την ρήση του Ηράκλειτου ήθος ανθρώπω δαίμων ( η μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του). Βέβαια σήμερα το ήθος συγχέεται με την ηθική. Αν υπονοείτε πως η τέχνη μάς κάνει (μπορεί να μάς κάνει) καλύτερους να το δεχτώ. Ακόμα, τα ήθη είναι οι αντιλήψεις, «οι άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας, ενώ τα έθιμα είναι οι πράξεις με τις οποίες εκφράζονται οι αντιλήψεις αυτές. Όταν τα έθιμα επαναλαμβάνονται σταθερά από γενιά σε γενιά, δημιουργούνται οι παραδόσεις. Ανήθικο σε όλες τις εποχές θεωρείται ό,τι αντιβαίνει στην ηθική. Και ανήθικος είναι αυτός που παραβιάζει τους αποδεκτούς ηθικούς κανόνες . Τους εκάστοτε κανόνες.
- Ποιο είναι το κριτήριο έτσι ώστε ένα ποίημα να έχει απήχηση;
Να είναι όντως ποίημα και να είναι προσιτό, προσπελάσιμο στον μέσο αναγνώστη ή και σε όσο περισσότερο αναγνωστικό κοινό.
- Ο λόγος είναι το πρώτο και το κύριο μέλημα κάποιου έτσι ώστε να εκφράσει τα συναισθήματα του στο χαρτί. Πιστεύετε πως καθώς οι καιροί εξελίσσονται η εισροή ή ο μετασχηματισμός ξένων λέξεων σε ελληνικές, επηρεάζει αρνητικά την ποίηση ή είναι ένα «σκαλοπάτι» πολιτισμού;
Δεν έχω διαπιστώσει σοβαρή εισροή ξένων λέξεων στην νεοελληνική ποίηση. Περισσότερο ελληνοποιημένες ξένες λέξεις έχω παρατηρήσει. Προσωπικά έχω χρησιμοποιήσει δυό τρείς φορές ξένες λέξεις. Αλλά δεν είμαι εναντίον αυτών, όταν χρησιμοποιούνται σωστά και ενισχύουν την πρόθεση του ποιητή να έχει καλύτερο αποτέλεσμα.
- Υπήρξαν ποιητές οι οποίοι στρατεύτηκαν ιδεολογικά. Σε κάποιες συζητήσεις μου έχω ακούσει την άποψη πως ένας ποιητής με δεξιές αρχές δεν έχει την ίδια ευαισθησία να γράψει ένα ποίημα. Τελικά η ποίηση ανήκει σε έναν χώρο ιδεολογικά ή είναι για όλους και δεν χρειάζεται να βάζουμε ταμπέλες;
Δεν πιστεύω διόλου στην ιδεολογική στράτευση. Σε καμμία στράτευση. Η ποίηση, ως τέχνη, και οι ποιητές ως λειτουργοί της, οφείλουν να κάνουν αυτό που επιτάσσει η έμπνευση και η πνευματική και η ηθική τους συγκρότηση. Προσωπικά πιστεύω τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, που ισχυρίζεται πως «Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους». Σ’ αυτό πρέπει να στοχεύει ο ποιητής πρωτίστως, χωρίς να του διαφεύγουν και άλλες λειτουργίες της ποίησης
- Τι σημαίνει για εσάς ο έρωτας και πόσο σας έχει εμπνεύσει στα ποιήματα τα οποία γράφετε;
Είναι το πιο δυνατό συναίσθημα, άπιαστο, κεραυνοβόλο, φλογερό, αμοιβαίο ή χωρίς ανταπόκριση, μα κάθε φορά κάτι μοναδικό. Είναι ζωή, ενίοτε συντριβή και θάνατος. Η κινητήριος δύναμη της ζωής. Θα σταματήσω εδώ, γιατί θα γεμίσω πολλές σελίδες… Η ποίησή μου έχει χαρακτηρισθεί και ως ερωτική ποίηση.
- Πέραν τις ποίησης έχετε ασχοληθεί και με τις μεταφράσεις αρχαίων τραγωδιών. Ποιες δυσκολίες έχετε συναντήσει κατά την μετάφραση ενός αρχαίου κειμένου;
Στην δική μου προσπάθεια, της μετάφρασης των αρχαίων ελληνικών, επιδιώκω, όσο μπορώ, να προσεγγίζω και να μεταφράζω το αρχαίο κείμενο ως συγγραφέας πρωτίστως και όχι ως μεταφραστής, όπως το έθεσε δηλαδή ο Κικέρων. Με ενδιαφέρει η δυναμική μετάφραση και όχι η μορφική. Δίνω μεγάλη σημασία στην ουσία των κειμένων, στο περιεχόμενο δηλαδή και όχι στην μορφή ή το ύφος των κειμένων. Καθώς πιστεύω πως η μίμηση του ύφους είναι ματαιοπονία, όταν δεν είναι ύβρις. Αυτό είναι το μείζον πρόβλημα. Όχι το συντακτικό ή το λεξιλόγιο, το οποίο (αυτό το τελευταίο) το βρίσκεις και στα έγκυρα λεξικά, όπως αυτό των Λίντελ-Σκότ.
- Σε τι βαθμό σας έχει βοηθήσει να σμιλεύσετε το πνεύμα σας η μελέτη των αρχαίων κειμένων;
Δεν ξέρω πόσο σμίλευσε το πνεύμα μου, κάτι θα έκανε ασφαλώς, αλλά αδυνατώ να το προσδιορίσω και να το ορίσω. Σίγουρα με εντυπωσιάζει η εκφραστική ακρίβεια, η λιτότητα που ως ποιητής την επιδιώκω, και η ευστοχία. Εκείνο που συνεισφέρει η μελέτη των αρχαίων κειμένων είναι η δημιουργική σκέψη, και η κριτική ικανότητα. Και βέβαια ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου, κομβικά χρήσιμου σ’ έναν ποιητή καθώς το εργαλείο της τέχνης του είναι οι λέξεις, ο πλούτος των λέξεων.
- Ποια είναι η πηγή έμπνευση σας όταν γράφεται ένα ποίημα;
Ό,τιδήποτε τύχει να με συγκινήσει. Μία σκέψη, μία ιδέα, ένα συναίσθημα, κάθε έκφανση της ζωής. Λιγότερο η Φύση και κυρίως όμως ο Άνθρωπος. Η ποίησή μου είναι, στο μεγάλο μέρος της, ανθρωποκεντρική.
- Κάποιοι κατηγόρησαν την ποίηση πως γίνεται ελίτ. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη ή πλέον ο τομέας της ποίησης έχει απαλλαχθεί από αυτά τα στερεότυπα;
Η ποίηση δεν είναι, ούτε γίνεται ελίτ. Οι ποιητές ανήκουν σε μία πνευματική ελίτ. Κι αυτό, διότι οι ποιητές είναι οι επίλεκτοι άνθρωποι μιας κοινωνίας οι οποίοι έχουν κάτι το ιδιαίτερο – το ταλέντο – σε σχέση με τους υπόλοιπους ανθρώπους.
- Όταν διαβάζετε ένα ποίημα ενός νέου ποιητή ή ενός συναδέλφου σας. Είστε αυστηρός κριτής ή κατά βάθος είστε ευαίσθητος και λέτε την αλήθεια σας με τρόπο;
Όταν διαβάζω ένα ποίημα το αντιμετωπίζω σαν πιθανό έργο τέχνης. Αρχικά, δεν στέκομαι κριτικός απέναντί του, αλλά αφήνομαι να με οδηγήσει, να με παρασύρει στην όποια συγκίνηση διαθέτει. Αν με συγκινήσει, τότε πάω και στα αισθητικά κριτήρια. Αν δεν με συγκινήσει, ψάχνω τι συνέβη και δεν πήρα καμμία συγκίνηση. Είμαι αυστηρός, με την έννοια πως δεν «παίζω» στα θέματα της τέχνης και δεν θα πω λόγια που δεν πιστεύω και δεν εννοώ. Διατυπώνω όμως τη σκέψη μου με ευγένεια και όση συμπάθεια μπορώ.
- Κύριε Λάνταβε σας ευχαριστώ πολύ για την αποδοχή σας να υλοποιήσουμε την παρούσα συνέντευξη. Ελπίζω η φιλοξενία σας στην ιστοσελίδα του Lay-Out.gr να σας άφησε θετικές εντυπώσεις. Κλείνοντας θα ήθελα να μου πείτε ποιο είναι το μήνυμα σας στον κόσμο που θα διαβάσει την συνέντευξη μας;
Εγώ σας ευχαριστώ για την φιλοξενία σας στο έγκυρο Lay-Out.gr και για τις πολύ εύστοχες και ουσιαστικές ερωτήσεις σας. Μήνυμα; Να διαβάζουν ποίηση καθώς η ποίηση συγκινεί (προκαλεί συναισθήματα), αποκαλύπτει, γαληνεύει ή διεγείρει, ενισχύει την κριτική σκέψη, ενδυναμώνει την ενσυναίσθηση, βελτιώνει τη σχέση μας με τις άλλες τέχνες, και βοηθάει στην κατανόηση της στοιχειώδους αλήθειας και ομορφιάς. Και άλλα ακόμη μάς προσφέρει που αυτή τη στιγμή μου διαφεύγουν.
