«Η αγάπη έχει αξία μόνο όταν δεν αποτελεί έπαθλο»!
Με αυτή τη διατύπωσε ξεκίνησε η ομιλία του Δρ. Ευστράτιου Παπάνη, Μόνιμου Επίκουρου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στην εκδήλωση που οργανώθηκε από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την Περιφερειακή Επιτροπή Ισότητας των Φύλων, με τίτλο: «Σωπαίνουμε μόνο όταν τα παιδιά κοιμούνται και όχι όταν κακοποιούνται».
Δρ. Ευστράτιου Παπάνη, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίο
Παρά την οικονομική βελτίωση των σύγχρονων κοινωνιών και την πρόοδο της παιδαγωγικής σκέψης, η παιδική κακοποίηση και παραμέληση είναι ένα φαινόμενο που εξακολουθεί να κάνει την εμφάνισή του και μάλιστα με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό. Ο όρος αναφέρεται σε σωματικές και ψυχολογικές κακώσεις και στερήσεις με υπαιτιότητα των ενηλίκων που έχουν αναλάβει την κηδεμονία ενός παιδιού, οι οποίες επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την ομαλή εξέλιξη της προσωπικότητάς του σε κοινωνικοσυναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο.
Η παιδική παραμέληση είναι η πιο κοινή μορφή κακοποίησης και επηρεάζει σχεδόν το 3% των παιδιών και το 70% των αναφερόμενων περιπτώσεων κακοποίησης. Έρευνες κλινικών περιπτώσεων δείχνουν ότι ο αριθμός της παιδικής παραμέλησης αυξήθηκε σχεδόν 100% από το 1986 μέχρι το 1993, με τη συναισθηματική κακοποίηση να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις.
«Η συμπεριφορά ενός παιδιού και οι τρόποι έκφρασής του είναι οι καλύτεροι δείκτες της ψυχικής υγείας του» τόνισε ο καθηγητής, και συμπλήρωσε ότι «συμπεριφορές που άλλοτε ήταν αποδεκτές σήμερα θεωρούνται ακραίες και βίαιες».
«Σε κάθε περίπτωση, αν η παιδική ηλικία δεν θεμελιωθεί σε αλληλεπιδράσεις αγάπης και σε διαδράσεις άνευ όρων αποδοχής, το έλλειμμα θα προσπαθήσει με φανερές ή λανθάνουσες διαδικασίες να αναπληρωθεί μάταια στο μέλλον. Αν η αγάπη δίνεται συγκεκαλυμμένη ή ενοχική ή ακόμη και υπό προϋποθέσεις, η διαχείρισή της θα γίνεται με ψυχικά δαπανηρούς ή ιοβόλους τρόπους».
Ποιες όμως είναι οι συνέπειες της κακοποίησης-παραμέλησης στα παιδιά; «Τα παιδικά τραύματα ζουν μέσα από τα συμπτώματά τους και εκδηλώνονται πολλές φορές με έμμεσους τρόπους», μας εξηγεί ο κύριος Παπάνης. «Για αυτό οι κραυγές, οι αντιστάσεις, οι καθηλώσεις και οι παλινδρομήσεις ενός πληγωμένου παιδιού στην προσωπικότητα ενός ενηλίκου που έχει κακοποιηθεί, δεν είναι ποτέ γοερές».
Ο θυμός και η ντροπή που βιώνουν τα παιδιά-θύματα κακοποίησης ή παραμέλησης, συχνά οδηγούν σε περίπλοκες αγχωτικές διαταραχές, σε κατάθλιψη, σε αυτοκτονική ιδεοληψία αλλά και σε διατροφικές διαταραχές. Συχνές είναι επίσης οι επιθετικές συμπεριφορές, η κοινωνική φοβία και η κατάχρηση ουσιών. Ως αποτέλεσμα έχουμε καχύποπτους ενήλικες που εμπιστεύονται δύσκολα, που σπάνια αφήνονται στις σχέσεις τους, με πολύπλοκο και αποδιοργανωμένο επικοινωνιακό επίπεδο, να είναι ευάλωτοι στην κριτική, για αυτό άλλωστε προσπαθούν να ευχαριστούν συνεχώς τους άλλους.
«Αν οι προσκολλήσεις και οι συναισθηματικές επενδύσεις ενός παιδιού δεν είναι ασφαλείς, τότε ο κόσμος βιώνεται όχι ως σταθερό πλαίσιο, μέσα στο οποίο η προσωπικότητά του αναπτύσσεται και ανεξαρτητοποιείται αλλά ως ένα τρομακτικό και απρόβλεπτο ψηφιδωτό αμφισβητούμενης επιβίωσης».
Είναι οι λεγόμενοι φαύλοι κύκλοι σκέψης της ζωή μας, οι διακυμάνσεις της αυτοπεποίθησής μας που μας οδηγούν σε εφιαλτικά σενάρια στην ενήλικη ζωή. Οι γέφυρες και οι βάσεις που χτίζονται κατά την παιδική ηλικία θα πρέπει να είναι σταθερές και με γερά θεμέλια. Το παιδί πρέπει να βλέπει την αντανάκλαση του εαυτού του στους γονείς του και αντίστροφα.
«Αν ο κατοπτρισμός αυτός είναι αρνητικός ή διαστρεβλωμένος», μας εξηγεί ο καθηγητής, «τότε παθολογικές θα είναι και οι εκδηλώσεις και οι εκφάνσεις της προσωπικότητας για πολύ καιρό. Η νοσηρότητα θα αναδειχτεί στις μελλοντικές διαπροσωπικές σχέσεις, στην προσαρμογή, στην ερμηνεία των καταστάσεων, στους μηχανισμούς άμυνας, στην ακραία συμπεριφορά, στην επανάληψη του μοτίβου κακοποίησης ή παραμέλησης».
Πώς αντιμετωπίζονται στην πιο τρυφερή ηλικία ο τραυματισμός, οι εξευτελισμοί, οι λεκτικές επιθέσεις, οι σεξουαλικές απόπειρες, η αποστέρηση, η ανέχεια ακόμα και ο φόνος;
Ποια η συσχέτιση όλων αυτών των παραγόντων και σε ποιο βαθμό μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως η κακοποίηση-παραμέληση είναι η αιτιώδης μεταβλητή, που ερμηνεύει όλα τα παραπάνω;
Το μόνο που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι χρειάζεται πολύ αγάπη, υπομονή, κατανόηση αλλά και γνώση για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά αυτά κατανοώντας αρχικά τις αντιδράσεις τους και την άνιση μάχη που δίνουν καθημερινά εναντίον συνειδητών και ασυνείδητων άσχημων αναμνήσεων.
Συνοπτικά λοιπόν, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία,
Συχνές ενδείξεις συναισθηματικής κακοποίησης είναι οι εξής:
– Διακυμάνσεις στην αυτοεκτίμηση, ψυχοσωματικά συμπτώματα, ενύπνιοι τρόμοι, εφιάλτες και αδικαιολόγητοι φόβοι, τάσεις φυγής, διαταραχές ορέξεως
– Αίσθημα απώλειας ελέγχου: Ανυπακοή, φωνές, εριστικότητα, χειριστικότητα
– Ευαισθησία στην τρυφερότητα και στην έκφραση συναισθήματος
– Έλλειψη ενσυναίσθησης, ενοχών, οίκτου, συμπάθειας, ακατάλληλο συναίσθημα.
Συχνές ενδείξεις Σεξουαλικής Κακοποίησης είναι οι εξής:
– Πόνοι ή αίμα στα γεννητικά όργανα
– Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, σεξουαλική συμπεριφορά ασυμβίβαστη με την ηλικία του παιδιού, διαταραχές ενούρησης
Συχνές ενδείξεις συναισθηματικής παραμέλησης είναι οι εξής:
– Απώλεια βάρους, καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη, ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις και διαρκής αναζήτηση προσοχής
– Η κακοποίηση παραμέληση συχνά συσχετίζεται με Ψυχικές ασθένειες γονέων, κατάθλιψη και υπερβολικό άγχος Αναπηρίες παιδιών που δεν μπορούν να αποδεχτούν ή να διαχειριστούν οι γονείς
– Κοινωνική απομόνωση οικογένειας
– Βίαιη κουλτούρα κοινότητας
– Κατάχρηση ουσιών
– Προϊστορία ενδοοικογενειακής βίας
– Ανεργία, φτώχεια
– Νοσηρή επικοινωνία μελών οικογένειας
– Νεαροί γονείς, παιδιά από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, μη βιολογικά παιδιά
– Γονείς προσανατολισμένοι στον ευδαιμονισμό και οικογένεια δίχως συνεκτικούς δεσμούς
Πηγή Πληροφοριών: psichologiagr.com
